Uitvoeringsprogramma Cittaslow 2024

1. Alphen-Chaam en Cittaslow

In Alphen-Chaam beheersen we de kunst van het samen leven. De kunst van een leven in balans. We leven bewust, we genieten en zijn nieuwsgierig. Alphen-Chaam is een gemeente die bestaat uit gemeenschappen die trots zijn op hun dorp. Die beleving delen we graag. En terecht!

De toekomstvisie Alphen-Chaam 2023 gaf het al aan: het is geweldig om hier te mogen wonen, enerzijds door de overdadige natuur, de rust en het groen. Het andere unieke punt dat in de toekomstvisie naar voren kwam is de onderlinge verbondenheid, de enorm sterke gemeenschapszin. En het zijn precies die 2 kanten (“aandacht en liefde voor de groene omgeving en aandacht voor sociale verbondenheid”) van datzelfde Alphen-Chaam die in Cittaslow naar voren komen: de aandacht en liefde voor de natuur en onze leefomgeving enerzijds, en de enorm sterke verbondenheid tussen onze inwoners, waar onze verenigingen, stichtingen, evenementorganisatoren allemaal een belangrijke rol in spelen anderzijds.

Niet voor niets zijn we uitgeroepen de gezelligste gemeente van Brabant! (onderzoek weekblad Elsevier ‘het woongenot in Nederland’). Dit is een mooie bevestiging dat er aandacht is voor sociale verbondenheid en aandacht en liefde voor de groene omgeving. Cittaslow zijn is dus geen doel op zich. Doordat het mede door onze inwoners vorm wordt gegeven, zorgen we ervoor dat we die prachtige gemeente kunnen blijven met veel groen, natuur en saamhorigheid, die misschien op enig moment wel de gezelligste van Nederland zal zijn. Dat we een Cittaslow gemeente zijn helpt ons om de juiste keuzes te maken in de uitdagingen op de diverse beleidsterreinen waar wij als gemeente voorstaan.

1.1 Hoofddoelstellingen Cittaslow en voorwaarden Cittaslow-lidmaatschap

De hoofddoelstelling van Cittaslow is dat lokale gemeenschappen floreren bij het onderkennen en delen van hun speciale kwaliteiten. Ze floreren wanneer ze een gezamenlijke, eigen identiteit ontdekken waar ze bij horen, en die door anderen op waarde wordt geschat.

Voorwaarden die horen bij het “zijn” van een Cittaslow-gemeente zijn aandacht voor energie en milieubeleid, infrastructuurbeleid, beleid voor kwaliteit van leven in de stad, beleid op het gebied van landbouw, toerisme en ambachten, beleid voor gastvrijheid, bewustwording en training, sociale cohesie en samenwerkingsverbanden.

1.2 Het verhaal van Alphen-Chaam en Cittaslow

Het verhaal vormt de basis voor de interne- en externe communicatie. Ons verhaal geeft antwoord op de vragen: waarin onderscheiden we ons van andere kleine gemeenten? Wat is onze missie? Voor welke dilemma’s staan we?

Alphen-Chaam, met aandacht voor het goede leven

Wij zijn Alphen-Chaam, gelegen in de zuidelijke Baronie. Al 13 jaar lang zijn wij een Cittaslow gemeente en daar zijn we erg trots op. Bij ons zijn gastvrijheid, bewust leven, authenticiteit, traditie, sociale samenhang en maatschappelijke betrokkenheid belangrijke uitgangspunten in beleid en praktijk. In de toekomstvisie 2020 worden ook belangrijke zaken aangehaald (o.a. milieu, veiligheid, energie, mobiliteit en verkeer) die voorwaardenscheppend zijn voor de kwaliteit van leven in onze gemeente.

Dagelijks zijn wij op zoek naar een goede balans tussen het meegaan in nieuwe ontwikkelingen en het behouden van het goede van nu en vroeger. In alles wat wij doen richten wij ons op de mens in een duurzame omgeving en op een krachtige sociale gemeenschap.

Staan wij stil? Integendeel! Wij beheersen de kunst van het samen leven. In plaats van ons te laten meevoeren met razendsnelle ontwikkelingen, durven we te kiezen. We kijken welke technologische mogelijkheden en moderne oplossingen het beste passen bij onze omgeving en bij wie we zijn. Zo proberen we het beste te halen uit de moderne tijd zonder onze identiteit te verliezen.

Daarbij kijken we over onze eigen grenzen heen. We zoeken actief verbinding met de mensen om ons heen. Wij inspireren hen en zij ons. Wij staan open voor samenwerking en verbinding. We zijn nieuwsgierig naar wat de toekomst ons brengt.

Mensen die ons komen bezoeken voelen zich welkom. We laten hen zien dat we trots zijn op onze gemeente en de manier waarop we leven. We delen onze rijke geschiedenis, de rust en de ruimte, de vele landgoederen, de bossen en de heide. We nodigen uit tot beleving en bezinning. Samen bouwen we aan de toekomst, zodat ook de kinderen van onze kinderen kunnen genieten van al het mooie dat Alphen-Chaam te bieden heeft.

1.3 Hoe zien we dat terug in ons dagelijks leven?

Met het benoemen van thema’s geven we richting aan het Cittaslow gedachtegoed en creëren we bewustwording en betrokkenheid bij een ieder. De thema’s zeggen iets over ons gedrag, over wat we gaan doen als gemeenschap en gemeente. Met deze thema’s bouwen we voort op al het goede dat we bezitten en samen hebben opgebouwd in de afgelopen 10 jaar.

Thema 1 - Cittaslow en kunst en (cultuur) historie

Alphen-Chaam beschikt over vele bijzondere (volks)verhalen. We hebben een historische band met de stad en onze gemeente is rijk aan (cultuur)historie, waaronder archeologische vindplaatsen en grafheuvels. We zorgen ervoor dat onze culturele geschiedenis en gemeenschapswaarden worden versterkt. Dit doen we door behoud van ons erfgoed en door het beschrijven van de culturele geschiedenis voor onze inwoners, ondernemers en bezoekers. De gemeente heeft veel te bieden op het gebied van kunst en cultuur, zowel als het gaat om professionele als amateurkunstbeoefening. We zien kunst en cultuur als belangrijk thema om jong en oud op een artistieke wijze te inspireren en te activeren om samen projecten op te pakken. Daarnaast brengt kunst en cultuur mensen samen en versterkt het de onderlinge verbondenheid.

Thema 2 - Cittaslow en beleving

Alphen-Chaam staat voor het bourgondische genieten, onthaasten en tot rust komen in een landelijk gebied, genietend van culinaire streekgerechten en -producten. De gemeente neemt een faciliterende rol op zich als het gaat om recreatie en toerisme. Daarbij geeft ze ondernemers, supporters en organisaties de ruimte om eigen activiteiten en initiatieven uit te voeren. Ook geeft ze ruimte aan de organisatie van activiteiten rondom sport en evenementen, die aansluiten bij het huidige toeristische klimaat en de identiteit van de gemeente. Onze omgeving heeft een grote aantrekkingskracht op bezoekers waarbij de gemeente bekend staat om zijn hartverwarmende gastvrijheid.  Door bewust met bovenstaande kenmerken om te gaan zijn we in staat om een  bijzondere beleving te bieden aan een ieder die de gemeente Alphen-Chaam bezoekt.

Thema 3 - Cittaslow en gemeenschapszin

We zijn een gemeenschap van inwoners die voor elkaar zorgen en dat blijven we stimuleren. We stimuleren het gevoel van onderlinge verbondenheid en sociale cohesie tussen inwoners en garanderen dat onze inwoners steun krijgen wanneer dit nodig is. In Alphen-Chaam kennen we onze buren nog bij naam. De vele buurtschappen zijn een uiting van sociale verbondenheid en voorbeelden van georganiseerde burenhulp. De sociale veerkracht in Alphen-Chaam is groot. We zoeken ook naar nieuwe vormen van burenhulp. Het digitale platform OnsAlphenChaam is daar een mooi voorbeeld van. Ook in de verbinding met het sociaal domein, zoals de initiatieven onder het GALA akkoord, biedt potentie om verder te ontdekken. Het feit dat we tot de gezelligste gemeente van Brabant benoemd zijn, onderstreept niet alleen de sociale samenhang maar biedt ook aanknopingspunten om dit te versterken.

Thema 4 - Cittaslow en duurzaamheid

We zorgen voor (het behoud van) rust, ruimte en bewegingsvrijheid. We bevorderen bioarchitectuur, biologische landbouw en biodiversiteit van het landschap. We stimuleren het gebruik van innovatieve technieken en werken actief toe naar algemeen gebruik van alternatieve, duurzame energiebronnen. Daarbij hebben we aandacht voor tradities en houden we samen lokale wijsheid in stand en dragen deze over.

Thema 5 - Cittaslow en natuur en landschap

Landschap en groen zijn een belangrijke onderlegger voor ruimtelijke kwaliteit. We zorgen goed voor onze diverse landschappen en groen erfgoed. Dit doen we door concrete projecten op te starten waarmee we ons te richten op het landschap en de natuur. Daarbij introduceren we zoveel mogelijk ‘groene’ technologieën voor mobiliteit, diensten en infrastructuur. Onze voorkeur gaat uit naar mobiliteit waarbij het landschap kan worden ontdekt door middel van fietspaden en wandelroutes. Het op orde houden van de basisinfrastructuur voor wandel- en fietsroutes is een van onze uitgangspunten.

Thema 6 - Cittaslow en maatschappelijke betrokkenheid

Het gedachtegoed van Cittaslow wordt door steeds meer inwoners en ondernemers omarmd. Gemeente, ondernemers en maatschappelijke partners dragen de thema’s van Cittaslow uit. We faciliteren vraaggerichte ontwikkeling door te kijken naar de wensen van inwoners. We investeren in het vergroten van het bewustzijn van onze inwoners en ondernemers om de waardevolle aspecten van onze gemeente te waarborgen. Ons streven is dat iedereen zich bewust is van zijn of haar omgeving. De jongere generaties zijn hierin voor ons heel belangrijk. Cittaslow is ons commitment naar de jeugd om samen een duurzame toekomst op te bouwen.

1.4 Communicatie

De gemeente is actief bezig met Cittaslow. Wij toetsen beleid, visies en gemeenschappelijke beslissingen op het Cittaslow gedachtegoed. Het zijn van een Cittaslow gemeente, helpt ons dus om de juiste keuzes te maken en houden we de kwaliteit van leven hoog voor onze inwoners. Samen met de stakeholders willen we activiteiten ontplooien die aansluiten bij de doorontwikkeling van Cittaslow. Het is belangrijk om hierin met elkaar dezelfde boodschap uit te dragen. De positionering van Cittaslow (en daarmee ook onze communicatie uitingen) zoals deze staan beschreven in dit uitvoeringsplan kunnen op deze wijze richtingbepalend zijn. Door een extra impuls te geven op communicatie, door de unieke punten van onze gemeente zoals die in de toekomstvisie staan en door Cittaslow beschreven worden, steeds te blijven benoemen en te koesteren met onze inwoners, werken we aan het behouden van wat het zo mooi maakt om hier te wonen. Daarmee wordt Cittaslow van en voor iedereen in de gemeente. Cittaslow zijn we samen, inwoners, ondernemers, bezoekers, stichtingen, verenigingen en de gemeente maken allemaal deel uit van het Cittaslow gedachtegoed. Zij dragen dan ook allemaal een steentje bij in het uitdragen van het Cittaslow gedachtegoed.

2. Activiteitenprogramma Cittaslow 2024

2.1 Cittaslow en het beleid van Alphen-Chaam

Het Cittaslow gedachtegoed is een belangrijke beleidspijler voor de gemeente Alphen-Chaam. Alle besluiten worden getoetst aan de uitgangspunten van Cittaslow. Daardoor passen veel reguliere werkzaamheden van de gemeente Alphen-Chaam al binnen de beschreven thematiek. Om dit te versterken is het nodig dat er meer in- en externe bewustwording rondom de thematiek wordt gecreëerd.

2.2 Cittaslow opgaven

Cittaslow is van nature al goed verankerd in ons beleid. Echter, door de thematiek beschreven in paragraaf 1.3 door te voeren in onderstaande opgaven, wordt de meerwaarde van Cittaslow nog beter benut. Om die reden willen we de opgaven zoals die staan vermeld in het uitvoeringsprogramma 2023 graag continueren:

1. Het Cittaslow gedachtegoed zichtbaarder maken voor alle stakeholders
2. Stimuleren initiatieven van de Cittaslow stakeholders
3. Vergroten bewustwording in de organisatie
4. Gebruik maken van het (inter)nationale Cittaslow Netwerk

Op het moment dat we bovenstaande opgaven op een zorgvuldige wijze aanpakken wordt de bewustwording en betrokkenheid onder inwoners, ambtenaren en supporters (stakeholders) hoger. Op deze manier investeren we in duidelijkere link tussen Cittaslow en ons beleid en het uitdragen daarvan door alle stakeholders. Het is daarom niet noodzakelijk om in 2024 voor ieder thema extra activiteiten op te pakken. Maar de verwachting is wel dat hierdoor een hogere activatie- en motivatiegraad ontstaat onder de genoemde stakeholders.

2.3 Cittaslow activiteiten

Om deze opgaven te realiseren, organiseren we in 2024 de volgende Cittaslow activiteiten:  

1. Het Cittaslow gedachtegoed zichtbaarder maken voor inwoners en andere stakeholders

Het beeldmerk van Cittaslow (“de slak”) is bij veel van de stakeholders wel bekend: waar het beeldmerk voor staat nog niet. Door de thematisering verder vorm te geven en uit te dragen, werken we aan de zichtbaarheid van het beeldmerk en van het gedachtegoed zelf. We kunnen dit meer lading geven door de bekroning van de gezelligste gemeente hiervoor in te zetten. Het is niet de insteek om hiervoor extra activiteiten te organiseren, maar juist meer aan te sluiten op al bestaande initiatieven:

• Ontwikkeling toolkit met herkenbare huisstijl
  Supporters organiseren met enige regelmaat activiteiten maar doen dit (nog) niet altijd onder de Cittaslow noemer. We willen hen stimuleren om Cittaslow vaker te koppelen aan hun (bestaande) activiteiten en initiatieven. Daarom zijn we voornemens een toolkit te ontwikkelen met een herkenbare Cittaslow huisstijl. Door de thematiek te combineren met kleurtoepassingen, creëren we herkenbaarheid onder alle stakeholders. We streven ernaar dat de 6 themalijnen zoals beschreven in paragraaf 1.3 een vanzelfsprekendheid worden voor onze stakeholders. Zij kunnen zich identificeren met een of meerdere thema’s. Op het moment dat de stakeholders deze toolkit gaan gebruiken, ontstaat er automatisch de link met het Cittaslow gedachtegoed, zonder dat ze hiervoor aanpassingen hoeven door te voeren in hun eigen aanbod. Dit resulteert in een overzicht van het (bestaande) aanbod aan activiteiten en initiatieven in de gemeente. De titel gezelligste gemeente kunnen we een onderdeel laten zijn van de nog te ontwikkelen toolkit. We realiseren daarmee meer zichtbaarheid en bewustwording onder onze stakeholders en inwoners. 
  
  Hoe dit zich vertaalt in de uitingen naar buiten toe moeten nog nader worden uitgewerkt. De verschillende thema’s samen maakt de gemeente Alphen-Chaam uniek en bijzonder en dat willen we graag uitstralen. Het is belangrijk dat we integraal op dezelfde wijze communiceren en moeten voorkomen dat er een versnipperd beeld ontstaat.

• Activiteitenkalender Cittaslow
  Het Cittaslow gedachtegoed zit in al onze activiteiten. Elke maand bekijken we daarom welke activiteiten er gepland staan en hoe we hier Cittaslow aan kunnen koppelen. Op het moment dat we over een actueel overzicht beschikken kunnen we hier communicatie op inzetten (bijvoorbeeld tijdens burendag). Deze communicatie uitingen willen we met name via social media en onsalphenchaam.nl laten plaatsvinden.
   
• Beleefroute Cittaslow Alphen-Chaam
  Bij een beleefroute Cittaslow Alphen-Chaam, kan in eerste instantie gedacht worden aan een wandel- of fietsroute. Het uitgangspunt hierbij is dat de route zowel fysiek als digitaal te beleven is. Door middel van een dergelijke route kan de bezoeker, maar zeker ook de eigen inwoner, proeven van de Cittaslow beleving in Alphen-Chaam. Die beleving kan bestaan uit het ervaren van het bijzondere landschap, het genieten van streekproducten, het ontdekken van cultuurhistorische bijzonderheden of het bezoeken van aan de route gelegen supporters.  Naast de beleving dient de route ook een educatief en verbindend karakter te hebben ten doel alle geledingen van de gemeenschap te bereiken.
   
• Cittaslow dag
  In de afgelopen 3 jaar hebben we ieder jaar in samenwerking met de supporters een Cittaslow dag georganiseerd. Het doel hiervan was om inwoners en stakeholders te laten zien hoe bijzonder Cittaslow en onze supporters zijn. De evaluatie heeft uitgewezen dat de huidige invulling van de dag niet de meest passende is. In 2023 was er een werkgroep met supporters en de gemeente actief die de Cittaslowdag heeft georganiseerd. Afhankelijk van de invulling in 2024 (we gaan in overleg met de stakeholders), zal uitwijzen of de samenstelling van deze werkgroep de meest passende is en voortgezet moet worden. Uiteraard wordt hierover op een transparante en zorgvuldige wijze gecommuniceerd met de werkgroep. Het presenteren van het Cittaslow gedachtegoed is wel een belangrijk criterium in de keuze voor de uiteindelijke invulling.
   
• Citta’s tour
  Het is belangrijk om kinderen te betrekken bij het Cittaslow gedachtegoed. In het schooljaar 2023-2024 wordt in samenwerking met de basisscholen in Alphen-Chaam Citta’s tour opgepakt. De deelnemende groepen en hun leerkrachten bezoeken het oorlogsmonument in de eigen gemeente. Vanuit de heemkundekring wordt gezorgd voor een lokaal verhaal over WOII voor zowel Alphen als Chaam. Voor Galder kan dit gecombineerd worden met het bezoek aan Kamp Bisam wat al jaarlijks op het programma staat. Dit wordt door de gemeente in samenwerking met cultuurplaats verder vormgegeven. Ook vinden er al verkennende gesprekken plaats voor een meerjarenprogramma Citta’s tour.   
   

2. Stimuleren initiatieven van de Cittaslow stakeholders

Veel Cittaslow supporters hebben zich ooit vol enthousiasme aangemeld voor Cittaslow. Tot nu toe is slechts een handjevol supporters ook echt actief betrokken bij Cittaslow. In 2024 willen we werken aan bewustwording en eigenaarschap, met als doel een hogere activatie voor Cittaslow.  

• Cittaslow: van supporter naar ambassadeur (verenigingen/stichtingen, alle stakeholders)
  Veel van de Cittaslow activiteiten worden nu nog door de gemeente geïnitieerd of georganiseerd. We zoeken daarin naar een andere samenstelling en samenwerking. Door de thematisering aan kleurtoepassingen te koppelen en de supporters “kleur te laten bekennen” denken we meer betrokkenheid en eigenaarschap en dus meer verantwoordelijkheid bij de supporters te bewerkstelligen. Op het moment dat een supporter een kleur omarmt, wordt hij indirect ambassadeur van dit thema binnen de gemeente Alphen-Chaam. Hiermee verwachten we dat er nieuwe werkgroepen en een veranderende dynamiek ontstaat. Op deze manier werken we aan de omslag van supporters naar ambassadeurs Cittaslow Alphen-Chaam.
   
• Cittaslow: uitdragen ‘gezelligste gemeente’
  De uitkomsten naar aanleiding van de bijeenkomsten ‘gezelligste gemeente’ willen we graag delen met onze stakeholders en aan deze uitkomsten opvolging geven als het om de aandacht voor sociale verbondenheid gaat. Hierbij kan gedacht worden aan het uitschrijven van een prijsvraag wat kan leiden tot een beeldmerk/symbool ‘de gezelligste gemeente’. Daarnaast willen we als gemeente de evenementen beter faciliteren.
   
• Cittaslow ondernemersaward
  In 2024 reiken we een Cittaslow ondernemersaward uit. Het gaat daarbij om een ondernemer die onderscheidend is én het Cittaslow gedachtegoed in zijn bedrijfsvoering heeft geïmplementeerd en daar actief invulling aan geeft. We werken aan een nieuwe invulling en toetsingskader voor de award. Deze wordt in loop van 2024 uitgereikt en het lijkt ons goed om dit te koppelen aan een bestaand evenement.   
   
• Presentatie uitvoeringsprogramma Cittaslow 2024
  In het begin van 2024 organiseren we een avond voor onze supporters en betrokken stakeholders om samen richting te geven aan het uitvoeringsprogramma Cittaslow voor 2024.  We gaan in gesprek met de aanwezigen over het mogelijke uitvoeringsprogramma en willen hierbij de aanwezigen actief betrekken en activeren om op die manier samen het vervolg te creëren (ontstaan van diverse werkgroepen). Als het ware kan dit als de Kick-off van de doorontwikkeling Cittaslow gezien worden.
   
• 80 jaar vrijheid
  In 2024 is er een themajaar 80 jaar vrijheid. De provincie investeert in een Brabantbreed programma om het herinneren en herdenken van de Tweede Wereldoorlog en het vieren van de bevrijding bij een breed publiek onder de aandacht te brengen. Als gemeente Alphen-Chaam willen we hier uiteraard actief in zijn met onze rijke historie. In het activiteitenaanbod zoals hierboven beschreven, proberen we daar op diverse momenten aandacht voor te vragen en een of meerdere bijeenkomsten als gemeente te faciliteren, zodat partijen elkaar kunnen treffen en in gesprek kunnen gaan.

3. Vergroten bewustwording in de organisatie

Alle collega’s die college- en raadsvoorstellen schrijven worden regelmatig uitgedaagd om na te denken over de relatie van hun voorstel tot Cittaslow. Toch weet niet elke collega waar Cittaslow precies voor staat. Daarom werken we aan het vergroten van de bewustwording in de organisatie. Dit doen we door:

• Kaders medewerkers Cittaslow
  Het zou fijn zijn als er kaders worden meegegeven aan de medewerkers waarin duidelijk staat omschreven hoe er om wordt gegaan met Cittaslow in de gemeente Alphen-Chaam en wat dit specifiek betekent voor de medewerkers binnen de ABG-gemeenten. Het is belangrijk dat de afdelingsmanagers (per afdeling) en de teamleiders/coördinatoren (per cluster per afdeling). eens per jaar worden meegenomen zodat hun het gedachtegoed van Cittaslow op de juiste wijze kunnen doorvertalen naar de medewerkers van hun eigen afdeling/cluster. Op basis van de kaders, kan structureel gevolgd worden wat er over Cittaslow wordt geschreven in college- en raadsvoorstellen en kunnen leidinggevenden feedback geven ten doel het vergroten van de bewustwording.
   
• Cittaslow opnemen in het introductieprogramma voor nieuwe medewerkers
  We bekijken samen met P&O hoe Cittaslow een positie krijgt in het introductieprogramma voor nieuwe medewerkers.
   
• Promotie/communicatie uitingen Cittaslow in gebouwen
  We proberen op deze manier collega’s actief te betrekken bij activiteiten die voortvloeien uit het uitvoeringsprogramma 2024 en anderszins. Hierbij kun je o.a. denken aan het ophangen van posters in alle ABG-gebouwen.
   
• Berichten op intranet
  Via intranet houden we de medewerkers op de hoogte van het uitvoeringsprogramma. ​​​

4. Gebruik maken van het (inter)nationale Cittaslow Netwerk

Als Cittaslow gemeenten leren we van elkaar: de quick wins die andere organisaties doorvoeren kunnen ook van toepassing zijn op Alphen-Chaam. We kunnen kiezen om nationale- en internationale activiteiten te bezoeken. Dit zijn bijvoorbeeld de landelijke raadsleden- en supportersdag, het Cittaslow Assembly in Italië, deelname aan burgemeestersoverleggen en deelname aan Cittaslow communicatieoverleggen.

3. Budget Cittaslow 2024

Het werkbudget voor Cittaslow 2024 is vastgesteld in de programmabegroting 2024. De definitieve invulling van het budget zal afhankelijk zijn van de uitkomsten, doelen en voorstellen die voortkomen uit de bijeenkomst ‘kick-off doorontwikkeling Cittaslow die we in januari 2024 met onze stakeholders gaan organiseren. Uiteraard wordt de daaruit voortvloeiende begroting met de portefeuillehouder (en eventueel het college) nader afgestemd. Er worden geen aanvullende middelen gevraagd om het uitvoeringsprogramma verder vorm te geven.